Thời gian gần đây, nhiều ca sĩ, diễn viên, người mẫu hay KOL đồng loạt đưa tin PR về tiền ảo trên các trang mạng xã hội. Tiền ảo là một loại tiền tệ chưa được Nhà nước Việt Nam công nhận. Bên cạnh đó, nguyên tắc của đầu tư là “lời ăn lỗ chịu”. Vậy cớ sao những nghệ sĩ, những người có tầm ảnh hưởng đối với xã hội lại có thể hùng hồn tuyên bố “cam kết sinh lời”?
Cũng vào thời điểm này, giá trị của Bitcoin (một loại tiền ảo được rất nhiều người đầu tư) sụt giảm nghiêm trọng. Các nghệ sĩ, KOL bị cộng đồng mạng chỉ trích nặng nề bởi những lời quảng cáo có cánh kia.
Có nghệ sĩ lựa chọn im lặng và xoá các bài đăng có nội dung quảng cáo. Vài người lên tiếng xin lỗi công chúng. Một bộ phận khác đẩy trách nhiệm cho người quản lý với lý do: công ty quản lý đứng ra ký hợp đồng quảng cáo, nghệ sĩ chỉ đại diện PR.
Khoan bàn đến cách thức xử lý khủng hoảng truyền thông, người nghệ sĩ đã thực hiện hành vi quảng cáo gian dối có thể phải chịu trách nhiệm trước pháp luật không?
Công ty luật ThinkSmart – Đoàn Luật sư TP Hà Nội đưa ra quan điểm như sau:
1. Giao dịch tiền ảo có hợp pháp?
Nhà nước Việt Nam không công nhận tiền ảo là công cụ thanh toán hợp pháp. Ngoài tiền mặt, chỉ có 06 (sáu) công cụ sau được sử dụng để thanh toán: Séc, lệnh chi, ủy nhiệm chi, nhờ thu, ủy nhiệm thu, thẻ ngân hàng.
Có nghĩa là, khi mua bán hàng hoá hoặc sử dụng dịch vụ, bạn không được dùng tiền ảo để thanh toán.
Tuy nhiên, chưa có quy định cấm hoặc điều chỉnh các giao dịch mua, bán tiền ảo với tư cách là một dạng tài sản trên các sàn giao dịch quốc tế cũng như việc sở hữu tiền ảo của cá nhân, tổ chức.
Với nguyên tắc cá nhân, tổ chức được kinh doanh những ngành nghề pháp luật không cấm, bạn có quyền sở hữu tiền ảo như một dạng tài sản. Đồng thời các nghệ sĩ, KOL được quyền quảng cáo đối với đối tượng này như một loại tài sản.
2. Được quảng cáo, nhưng có được quảng cáo “lố”?
Đầu tư vào “tiền ảo” cũng tương tự như các loại đầu tư khác, ở chỗ kết quả chỉ có thể dự kiến, không thể nói trước một cách chắc chắn. Như đã nêu ở trên, nguyên tắc đầu tư là “lời ăn lỗ chịu”, nhà đầu tư có thể được hưởng lợi từ hoạt động đầu tư, cũng có thể chịu thiệt hại từ hoạt động này.
Vậy cơ sở nào để người nghệ sĩ có thể khẳng định, cam kết, bảo đảm cho cộng đồng mạng hãy đầu tư, hãy mua coin để được sinh lời? Theo Công ty luật ThinkSmart, hành vi PR “lố” của các nghệ sĩ, KOL đã vi phạm những quy định cấm về quảng cáo thương mại theo Luật Thương mại và Luật Quảng cáo hiện hành.
| Luật Thương mại 2005 Điều 109. Các quảng cáo thương mại bị cấm … 7. Quảng cáo sai sự thật về một trong các nội dung số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, xuất xứ hàng hóa, chủng loại, bao bì, phương thức phục vụ, thời hạn bảo hành của hàng hoá, dịch vụ. … |
| Luật Quảng cáo 2012 Điều 8. Hành vi cấm trong hoạt động quảng cáo … 9. Quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; về số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, bao bì, nhãn hiệu, xuất xứ, chủng loại, phương thức phục vụ, thời hạn bảo hành của sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ đã đăng ký hoặc đã được công bố. … |
3. Nghệ sĩ có phải chịu trách nhiệm về hành vi PR không đúng sự thật?
Khi giá trị Bitcoin giảm mạnh, rất nhiều nghệ sĩ đã bị “bóc phốt” PR. Có nghệ sĩ đã kêu oan bằng việc giải thích họ chỉ là gương mặt đại diện quảng cáo, mọi thoả thuận hợp đồng, lịch trình đều do người quản lý sắp xếp.
Thứ nhất, Hợp đồng giữa người quản lý/công ty chủ quản (sau đây gọi là nhà quản lý) với đối tác dựa trên Hợp đồng giữa nghệ sĩ, KOL và nhà quản lý, người nghệ sĩ đã cho phép hoặc không phản đối các bên về việc sử dụng hình ảnh, lợi dụng tầm ảnh hưởng để PR đồng coin.
Thứ hai, khi đăng tải hình ảnh, clip PR cho đồng coin trên mạng xã hội, nghệ sĩ, KOL được coi là người phát hành quảng cáo (khoản 7 Điều 2 Luật Quảng cáo). Người phát hành quảng cáo được kiểm tra các tài liệu liên quan đến điều kiện quảng cáo của tổ chức, cá nhân, sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ cần quảng cáo và chịu trách nhiệm trực tiếp về sản phẩm quảng cáo thực hiện trên phương tiện quảng cáo thuộc trách nhiệm quản lý của mình.
Dù có trực tiếp ký Hợp đồng quảng cáo hay không, người nghệ sĩ vẫn phải chịu trách nhiệm khi vi phạm các nghĩa vụ của người phát hành quảng cáo.
Tùy vào mức độ nguy hiểm của hành vi và hậu quả, người tiến hành quảng cáo và người truyền tải các thông tin quảng cáo sẽ phải chịu trách nhiệm hành chính thậm chí là trách nhiệm hình sự.
Về trách nhiệm hành chính
Các nghệ sĩ và người quản lý, công ty chủ quản có thể sẽ bị xử phạt vi phạm hành chí với số tiền từ 50.000.0000 đồng đến 70.000.000 đồng đối với hành vi quảng cáo sai sự thật, không đúng công dụng của các loại tiền ảo hoặc quảng cáo vì mục đích lừa dối, gây nhầm lẫn cho công chúng theo quy định tại điểm a và điểm b khoản 5 Điều 51 Nghị định 158/2013/NĐ-CP. Đồng thời, người vi phạm có trách nhiệm tháo dỡ, xóa bỏ và cải chính công khai thông tin quảng cáo.
Ngoài ra, hành vi phát hành, cung ứng, sử dụng các phương tiện thanh toán không hợp pháp mà chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự sẽ bị xử phạt từ 50 triệu đồng đến 100 triệu đồng theo quy định tại điểm d khoản 6 Điều 26 Nghị định 88/2019/NĐ-CP xử phạt hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng.
Về trách nhiệm hình sự
Đối với nghệ sĩ và người quản lý, công ty chủ quản có hoạt động phát hành và truyền tải nội dung quảng cáo gian dối mà đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm thì có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng hoặc cải tạo không giam giữ đến 03 năm và ngoài ra còn có thể bị cấm hành nghề từ 01 đến 05 năm theo quy định tại Điều 197 Bộ luật Hình sự về Tội quảng cáo gian dối.
Nghệ sĩ có sức ảnh hưởng rất lớn đến xu hướng sống của người dân, đặc biệt là trong thời đại phát triển hiện nay. Chính vì vậy, việc nhận các hợp đồng quảng cáo cho bất kỳ sản phẩm, dịch vụ, tiền ảo cần phải xem xét kỹ lưỡng để không tuyên truyền, tiếp sức cho các hành vi vi phạm.